Cachemire, cashmere czy kashmir?
Poprawna forma słowa Cashmere, które często używamy na naszej stronie internetowej, skłoniła niektórych czytelników i klientów do zadania nam pytania.
Nie tylko oni, ale jak wynika również ze strony autorytatywnej Accademia della Crusca, wielu użytkowników zwróciło się do nich o wyjaśnienie, jaka jest poprawna wymowa tego słowa.
Mówimy oczywiście o słynnym materiale pochodzącym z wełny produkowanej przez kozę pochodzącą z indyjskiego regionu Kashmīr, kozę hircus.
Oto więc w artykule opublikowanym na oficjalnej stronie znanej Accademia della Crusca wydaje się, że podczas gdy Włosi nie mają już wątpliwości co do wymowy nazwy tego cennego materiału z czesanej wełny [’kaʃmir], istnieje kilka sposobów, spośród których mogą wybrać, jak go zapisać.
Najczęściej używane formy zapisu, według autorytatywnego źródła, to forma "francuska", czyli cachemire oraz forma "angielska", czyli cashmere.
Według akademików z Crusca oba wymienione sposoby zapisu są poprawne; można wybrać jeden lub drugi w zależności od tego, czy woli się oprzeć na autorytecie słowników, które nadal preferują cachemire, czy podążać za obecnym użyciem, które zdecydowanie skłania się ku cashmere.
Accademia della Crusca w swoim interesującym artykule cytuje dosłownie francusko brzmiąca grafia jest niejawnie wybierana przez najnowsze wydania popularnych słowników użycia, które podają jako główną formę cachemire: tak jest w Wielkim Słowniku Hoepli Aldo Gabrielli (2015), Devoto-Oli 2017, słowniku Italiano Garzanti (2017), ZINGARELLI 2018, internetowym Słowniku Treccani; od tej praktyki odstępuje GRADIT, który jako główną formę przyjmuje cashmere.
Obfitość wariantów, poza tymi dwoma dominującymi (niektóre słowniki wymieniają dodatkowe formy takie jak cascimir, cascimirra, cashmere, casimir, casimira, casimiro, casimirra, kashmir)) świadczy o szerokim rozpowszechnieniu i żywotności tego obcego słowa.
Największą trudność w zapisie, jak wynika z artykułu ze strony Crusca, sprawia oddanie fonemu /ʃ/ (odpowiadającego dźwiękowi -sc- w słowie discesa) występującego przed spółgłoską, co stanowi problem, ponieważ nie jest to typowe dla języka włoskiego.
Ten fonem /ʃ/ w przeszłości był łatwiej kojarzony z francuskim dźwiękiem -che- (np. cachet, chef, pastiche), ale ostatnio włoski, mając większą styczność i kontakt z angielskim, coraz częściej kojarzy to słowo z dźwiękiem -sh- w angielskim (np. crash, shampoo, shopping).
Akademicy nie ograniczają się tylko do słowników, które pozostają kamieniem milowym naszego języka pisanego i mówionego, ale w bardzo aktualnym podejściu wspominają w swoim artykule o wyszukiwarce Google, która odzwierciedla obecnie przeważające i utrwalone użycie terminu, który w czasie pisania artykułu dawał 142 miliony wyników dla cashmere oraz około 11 milionów dla cachemire. Nie można też lekceważyć częstotliwości słowa kashmir, które z 83 milionami wyników zdecydowanie przewyższa cachemire.
Obecna większa popularność formy angielskiej zapisu cashmere może być również potwierdzona przez inne interesujące dane, takie jak te dotyczące zarejestrowanych marek.
Według analizy przeprowadzonej w 2017 roku przez akademików z Crusca, spośród marek zarejestrowanych we Włoszech od 1980 do 2017 roku słowo cashmere pojawiło się w 305 przypadkach, cachemire w 35, a kashmir w 22 i dotyczyło zarówno nazw marek, jak i nazw firm czy produktów.
Jeśli chodzi o historię słowa Cashmere, wiemy, że pochodzi ono od nazwy indyjskiego regionu Kashmīr, skąd pochodzą kozy hircus, z których pozyskuje się tę samą nazwę włókna tekstylnego.
Razem z materiałem, według informacji podanych przez akademików z Crusca, który początkowo był produkowany w Anglii, dotarł do Włoch, a zwłaszcza do Lombardii przez Francję, również termin go określający, który przyszedł przez francuski casimir, który z kolei wywodził się z angielskiego cassimer.
Według źródeł leksykograficznych cytowanych przez akademików z Crusca, które przytaczamy w całości: pierwsze potwierdzenie słowa w języku włoskim pochodzi z 1797 roku, kiedy to w formie casimir zostało zarejestrowane w Uniwersalnym Słowniku Krytyczno-Encyklopedycznym D’Alberti di Villanova; w tej samej formie tkanina casimir pojawiała się już w 1787 roku w „Giornale delle Nuove Mode di Francia e d’Inghilterra” (Mediolan, 1786-1794). Pełne wejście w modę casimir nastąpiło dopiero w latach trzydziestych XIX wieku, o czym świadczą setki potwierdzeń pojawiających się od tego czasu w „Corriere delle Dame” (Mediolan, 1804-1875).
Pierwsze użycie w języku włoskim formy cashmere wydaje się datować na koniec XIX wieku, choć forma ta musiała pozostać mniejszościowa przynajmniej przez pierwszą połowę XX wieku, ponieważ Accademia della Crusca odnotowuje aż osiem wydań Dizionario moderno (1905-1942) Panziniego, które nadal podawały cachemire lub ewentualnie adaptację casmir, uznaną już za przestarzałą lub nieaktualną przez praktycznie wszystkie współczesne słowniki.
Przekazanie pałeczki z cachemire na cashmere wydaje się mieć miejsce na przełomie końca lat 80. i początku lat 90. XX wieku, czyli około wieku po pierwszym pojawieniu się formy cashmere, prawdopodobnie z powodu narastającego anglicyzmu, który od tamtych lat zaczął dominować w naszym języku.
Nie zapominajmy, że słowo to czasami może być błędnie zapisywane: nie pisze się casmere ani cassmere, jak czasem można zobaczyć w niektórych wyszukiwaniach w sieci.
